مدل هاروارد در مدیریت منابع انسانی یکی از نظریهها و مدلهای برجسته در حوزه منابع انسانی است. در صورت اجرای صحیح، این مدل میتواند به عنوان پایهای مستحکم برای تدوین سیاستها و رویههای مؤثر مدیریت منابع انسانی عمل کند.
در این مقاله، توضیح خواهیم داد که مدل هاروارد چیست، عناصر اساسی آن را بررسی خواهیم کرد، نقاط قوت و ضعف آن را مورد بحث قرار میدهیم و به برخی از پرسشهای متداول در این زمینه پاسخ خواهیم داد.
مدل هاروارد در مدیریت منابع انسانی چیست؟
مدل هاروارد به عنوان یکی از تأثیرگذارترین رویکردهای «مدیریت منابع انسانی نرم» در نظر گرفته میشود، زیرا تمرکز آن بیشتر بر افراد است تا نتایج. این مدل تلاش میکند زمینهای ایدهآل برای عملکرد بهینه کارکنان فراهم کند.

نمونهای از عملکرد ۴Cها در مدل هاروارد:
- اگر تعادل مناسبی در سیاستهای منابع انسانی برقرار شود، کارکنان به اهداف سازمانی متعهد میشوند و توسعه کلی سازمان را تسهیل میکنند.
- زمانی که کارکنان با سبکهای مدیریتی سازگار باشند و بهطور مؤثر همکاری کنند، سازگاری حاصل میشود.
- یک سازمان با صلاحیت میتواند استعدادهای مورد نیاز خود را جذب کرده و مهارتهای کارکنان را ارتقا دهد.
- حفظ هزینهها در عین ایجاد انگیزه و رضایت شغلی کارکنان، منجر به مقرونبهصرفه بودن خواهد شد.
مفاهیم اساسی مدل هاروارد
مدل هاروارد پنج بخش کلیدی دارد که هر یک در شکلگیری و اجرای سیاستهای منابع انسانی نقش دارند:
- عوامل موقعیتی (Situational Factors)
عوامل موقعیتی به مجموعه شرایطی اطلاق میشود که بر سیاستها و اقدامات مدیریت منابع انسانی تأثیر میگذارند. این عوامل شامل محیط اقتصادی، قوانین و مقررات کار، بازار کار، فرهنگ سازمانی، و ویژگیهای نیروی کار میشود. درک این عوامل به مدیران کمک میکند تا راهبردهای موثرتری را در حوزه منابع انسانی تدوین کنند. - منافع ذینفعان (Stakeholder Interests)
مدل هاروارد تأکید دارد که قبل از ایجاد هرگونه سیاست منابع انسانی، باید ارزشها، ورودیها و دیدگاههای چندین ذینفع مورد بررسی قرار گیرد. این ذینفعان شامل مدیریت، کارکنان، دولت، جامعه و حتی اتحادیهها میشوند.

- سیاستهای HRM (HRM Policy Choices)
سیاستهای منابع انسانی در این مدل بر چهار عنصر اصلی تمرکز دارد:- تعهد (Commitment): ایجاد احساس تعهد در کارکنان نسبت به اهداف و ارزشهای سازمان.
- شایستگی (Competence): توسعه مهارتها و قابلیتهای کارکنان برای افزایش بهرهوری.
- سازگاری (Congruence): هماهنگی بین استراتژیهای سازمانی و سیاستهای منابع انسانی.
- مقرونبهصرفه بودن (Cost-effectiveness): بهینهسازی هزینههای منابع انسانی بدون کاهش کیفیت عملکرد.
- نتایج HRM (HRM Outcomes)
خروجیهای مدیریت منابع انسانی در این مدل شامل افزایش انگیزه کارکنان، بهبود بهرهوری، افزایش تعهد سازمانی، و کاهش نرخ ترک کار است. این نتایج نشاندهنده تأثیر مستقیم سیاستهای منابع انسانی بر عملکرد سازمانی هستند. - پیامدهای بلندمدت (Long-term Consequences)
مدل هاروارد علاوه بر بررسی نتایج کوتاهمدت، بر پیامدهای بلندمدت نیز تمرکز دارد. این پیامدها شامل رشد و توسعه سازمان، رفاه اجتماعی، پایداری اقتصادی و افزایش رقابتپذیری سازمان است. این مدل استدلال میکند که در صورتی که استراتژیهای منابع انسانی نیازهای کارکنان را برآورده سازد، سازمان میتواند در برابر بازار خارجی رقابت کند و به نفع جامعه و جامعه محلی باشد.
مدل هاروارد در عمل
بر اساس مدل هاروارد، مسئولیت اصلی منابع انسانی در نظر گرفتن کلیه ذینفعان هنگام تدوین سیاستهای منابع انسانی و برنامهریزی برای آیندهای بلندمدت است.
این مدل پیشنهاد میکند که منابع انسانی باید با ارزیابی منافع ذینفعان و عوامل موقعیتی، سیاستهای مناسبی را انتخاب کند. این سیاستها بر نتایج مدیریت منابع انسانی تأثیر میگذارند و در نهایت پیامدهای بلندمدتی برای کارکنان، کسبوکار و جامعه خواهند داشت.
مزایای مدل هاروارد در مدیریت منابع انسانی
مدل هاروارد به دلیل ساختار جامع و نگاه کلنگر به منابع انسانی، مزایای متعددی را برای سازمانها فراهم میکند:
- افزایش تعهد و انگیزه کارکنان: تأکید بر ایجاد محیط کاری حمایتی و انگیزشی باعث افزایش وفاداری کارکنان میشود.
- تقویت همکاری و مشارکت: این مدل به مدیران کمک میکند تا با کارکنان تعامل بهتری داشته باشند و مشارکت آنها را در تصمیمگیریهای سازمانی افزایش دهند.
- بهبود عملکرد سازمانی: با ایجاد یک سیستم منابع انسانی کارآمد، سازمان میتواند به بهرهوری بالاتری دست یابد.
- ایجاد مزیت رقابتی پایدار: استفاده از منابع انسانی به عنوان یک مزیت رقابتی باعث بهبود جایگاه سازمان در بازار میشود.
- تأثیر مثبت بر رفاه اجتماعی: مدل هاروارد به دنبال توسعه سیاستهایی است که رفاه اجتماعی و تعادل بین زندگی کاری و شخصی را تقویت کند.
چالشهای مدل هاروارد
با وجود مزایای متعدد، این مدل با چالشهایی نیز مواجه است:
- پیادهسازی پیچیده: به دلیل جامعیت مدل، اجرای آن در برخی سازمانها ممکن است دشوار باشد.
- نیاز به تغییر فرهنگ سازمانی: برای بهرهگیری از مزایای این مدل، سازمانها باید نگرش خود را نسبت به منابع انسانی تغییر دهند.
- وابستگی به شرایط محیطی: موفقیت این مدل تا حد زیادی به عوامل موقعیتی و حمایت مدیران بستگی دارد.
مدل هاروارد یکی از کاربردیترین و جامعترین رویکردهای مدیریت منابع انسانی است که به سازمانها کمک میکند تا از منابع انسانی خود به بهترین شکل ممکن بهرهبرداری کنند. با تمرکز بر تعهد، شایستگی، سازگاری و مقرونبهصرفه بودن، این مدل میتواند نقش مهمی در افزایش بهرهوری و رقابتپذیری سازمان داشته باشد. با این حال، برای پیادهسازی موفق این مدل، سازمانها باید فرهنگ سازمانی خود را تغییر داده و به مدیریت منابع انسانی به عنوان یک عامل استراتژیک نگاه کنند.

نقاط قوت و ضعف
در حالی که مدل هاروارد در مدیریت منابع انسانی (HRM) اغلب به عنوان یک چارچوب تأثیرگذار و مهم مورد تحسین قرار گرفته است، هیچ مدلی بینقص نیست. این مدل نیز نقاط قوت و ضعفی دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد.
نقاط قوت قابل توجه
مدل مدیریت منابع انسانی هاروارد به دلیل کمک به رهبران و استراتژیستهای منابع انسانی برای درک مدیریت منابع انسانی در یک بستر گستردهتر مورد تحسین قرار گرفته است. با در نظر گرفتن تعادل بین کارکنان، عملیات و مدیریت، این مدل یک چارچوب قوی برای پشتیبانی از کارآمدی مدیریت منابع انسانی ارائه میدهد.
دیگر نقاط قوت برجسته این مدل عبارتاند از:
- شناخت نقش فعال کارکنان: این مدل کارکنان را به عنوان عوامل فعال در نظر میگیرد، نه صرفاً عناصر منفعل، و بر نقش حیاتی آنها در موفقیت یا شکست سازمان تأکید دارد.
- ایجاد تعادل میان نیازهای ذینفعان مختلف: مدل هاروارد به اهمیت ایجاد تعادل میان منافع ذینفعان مختلف اشاره میکند. بهویژه، تأکید میکند که استراتژی منابع انسانی نباید بهصورت جداگانه در نظر گرفته شود، بلکه باید در چارچوب گستردهتر سازمان و محیط آن باشد.
- در نظر گرفتن پویایی استراتژی منابع انسانی: این مدل یادآور میشود که هر استراتژی منابع انسانی دارای اجزای متحرک بسیاری است و نیازمند هماهنگی میان طرفهای مختلف سازمان است.
- ترویج نقش فعال مدیران صف: این مدل مدیران صف را به پذیرش مسئولیت بیشتر در قبال کارکنان تشویق میکند، به جای اینکه صرفاً این وظایف را به بخش منابع انسانی محول کنند.
- کمک به رهبران منابع انسانی برای شناخت مرزهای اختیاراتشان: مدل هاروارد به رهبران منابع انسانی کمک میکند تا تشخیص دهند چه عواملی تحت کنترل آنها است و چه عواملی خارج از کنترلشان. همچنین، این مدل عوامل داخلی و خارجی را از هم تفکیک کرده و منابع انسانی را در یک زمینه واقعی قرار میدهد.
- تأثیر تصمیمات غیرمرتبط بر سیاستهای منابع انسانی: این مدل نقش تصمیمات و اقدامات ظاهراً نامرتبط را در سیاستهای منابع انسانی و کل سازمان مشخص میکند.
نقاط ضعف قابل توجه
نقطه قوت اصلی مدل هاروارد، یعنی گستردگی جامع آن، میتواند چالشبرانگیز باشد و پیادهسازی آن در واقعیت دشوار شود. نویسندگان این مدل بر چگونگی ایجاد یک چارچوب ایدهآل تمرکز کردهاند، نه بر نحوه اجرای آن در سازمانها. این بزرگترین نقطه ضعف مدل است.
این مدل همچنین فرض میکند که اگر منابع انسانی بتواند نیازهای تمام ذینفعان را برآورده کند، در نهایت منجر به ایجاد یک محیط کاری آرمانی در بلندمدت خواهد شد که اهداف فردی، اجتماعی و سازمانی را تأمین میکند.
با این حال، اگرچه این یک هدف منطقی و ارزشمند است، اما در عمل، واقعیت معمولاً با این ایدهآل فاصله زیادی دارد.
پرسشهای متداول درباره مدل هاروارد در مدیریت منابع انسانی
در اینجا به برخی از پرسشهای متداول درباره مدل مدیریت منابع انسانی هاروارد (Harvard HRM Model) پاسخ دادهایم که ممکن است برای شما جالب باشد.
چهار مدل اصلی مدیریت منابع انسانی کداماند؟
مدل هاروارد یکی از چهار مدل کلیدی مدیریت منابع انسانی است. این چهار مدل شامل مدل فمبران (Fombrun)، هاروارد (Harvard)، گست (Guest) و وارویک (Warwick) هستند. این مدلها که معمولاً در مطالعات منابع انسانی بررسی میشوند، چارچوب مفیدی برای برنامهریزی در منابع انسانی فراهم میکنند. استفاده از این مدلها باعث افزایش اعتبار و مشروعیت سیاستهای منابع انسانی میشود.
آیا مدل هاروارد یک مدل نرم در مدیریت منابع انسانی محسوب میشود؟
بله. تفاوت بین دیدگاههای «سخت» و «نرم» در مدیریت منابع انسانی این است که دیدگاه سخت بیشتر بر نتایج، اهداف و شاخصهای کلیدی عملکرد (KPI) تمرکز دارد، در حالی که مدلهای نرم بیشتر بر افراد، نگرشها، فرهنگ سازمانی و انگیزش تأکید میکنند. مدل هاروارد یک رویکرد نرم در مدیریت منابع انسانی دارد اما کاملاً نرم نیست، زیرا اهمیت سیستمهای پاداش، از جمله پرداخت و جبران خدمات، را نیز در نظر میگیرد.
چه کسی مدل هاروارد در مدیریت منابع انسانی را توسعه داد؟
مایکل بیر (Michael Beer) بهعنوان خالق اصلی مدل مدیریت منابع انسانی هاروارد شناخته میشود. با این حال، این مدل برای اولین بار در سال ۱۹۸۴ توسط گروهی از کارشناسان دانشگاه هاروارد، به سرپرستی او، منتشر شد. سایر نویسندگان کتاب “مدیریت داراییهای انسانی” (Managing Human Assets) شامل برت اسپکتور (Bert Spector)، پل آر. لارنس (Paul R. Lawrence)، دی. کویین میلز (D. Quinn Mills) و ریچارد ای. والتون (Richard E. Walton) هستند.

اگر به مدلهای مختلف مدیریت منابع انسانی علاقهمند هستید و میخواهید دید عمیقتری نسبت به چارچوبهای رایج در این حوزه داشته باشید، پیشنهاد میکنیم مقاله “مدلهای مدیریت منابع انسانی کداماند؟” را مطالعه کنید.
در این مقاله، مدلهای کلیدی از جمله مدل هاروارد، فمبران، گست و وارویک بررسی شدهاند و میتوانید با مزایا، معایب و کاربردهای هر یک آشنا شوید. این راهنما به شما کمک میکند تا درک بهتری از شیوههای مختلف مدیریت منابع انسانی داشته باشید و مناسبترین رویکرد را برای سازمان خود انتخاب کنید.
📖 برای مطالعه مقاله کامل، اینجا کلیک کنید:
🔗 مدلهای مدیریت منابع انسانی کداماند؟