اگر بیمه اجباری شامل حالتان نمیشود، احتمالاً درباره آینده بازنشستگی و خدمات درمانی دغدغه دارید. در چنین شرایطی، بیمه تأمین اجتماعی آزاد میتواند راه‌حل مطمئنی باشد. اما پرسشی که بیشتر افراد مطرح می‌کنند این است: هزینه بیمه تأمین اجتماعی آزاد چقدر است و انتخاب میان انواع بیمه آزاد، چه تفاوتی ایجاد می‌کند؟ در این راهنمای جامع اتنسی، به تمام این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم.
بیمه تأمین اجتماعی آزاد چیست؟
بیمه تأمین اجتماعی آزاد، نوعی پوشش بیمه‌ای برای افرادی است که کارفرما ندارند یا به هر دلیل تحت بیمه اجباری قرار نگرفته‌اند. در این حالت، فرد متقاضی با سازمان تأمین اجتماعی قرارداد می‌بندد و خودش پرداخت حق بیمه را بر عهده می‌گیرد.
هدف اصلی از این بیمه، ایجاد امنیت خاطر برای آینده است. بنابراین، حتی اگر فرد به طور مستقل کار کند یا بیکار باشد، میتواند سابقه بیمه‌ای خود را حفظ یا ایجاد کند.
انواع بیمه تأمین اجتماعی آزاد
بیمه تأمین اجتماعی آزاد در دو شکل اصلی ارائه می‌شود: بیمه اختیاری و بیمه خویشفرما. هرکدام از این دو مسیر، راهی برای ادامه یا ایجاد سابقه بیمه‌ای هستند. انتخاب درست آن‌ها میتواند روی میزان تعهدات و حتی هزینه بیمه تأمین اجتماعی آزاد تأثیر مستقیم داشته باشد.
شما می‌توانید متناسب با شرایط خود یکی از این دو گزینه را انتخاب کنید. در ادامه، تعریفی از هر دو نوع بیمه ارائه شده است.
بیمه اختیاری
بیمه اختیاری ویژه افرادی است که هیچ پوشش بیمه‌ای فعالی ندارند و می‌خواهند به طور مستقل تحت حمایت تأمین اجتماعی قرار بگیرند. این نوع بیمه، بستری فراهم می‌کند تا فرد بدون وابستگی به کارفرما بتواند از خدمات بلندمدت سازمان بهره‌مند شود.
بیمه خویشفرما (صاحبان حرف و مشاغل آزاد)
بیمه خویشفرما برای کسانی طراحی شده که به‌صورت مستقل فعالیت می‌کنند یا دارای حرفه و کسبوکار شخصی هستند. این بیمه امکان ادامه یا ایجاد سابقه بیمه‌ای را برای صاحبان مشاغل آزاد فراهم می‌کند. همچنین، آن‌ها را در چارچوب حمایت‌های بلندمدت سازمان تأمین اجتماعی قرار می‌دهد.
اگر در حال پرداخت بیمه آزاد هستید، ممکن است به بیمه بیکاری نیاز پیدا کنید؛ برای جزئیات، راهنمای جامع حضور و غیاب در بیمه بیکاری را مطالعه کنید.
هزینه بیمه خویشفرما چقدر است؟
هزینه بیمه خویش فرما بر اساس نرخ انتخابی بیمه‌شده محاسبه می‌شود. سه نرخ متفاوت برای این بیمه وجود دارد: ۱۲، ۱۴ و ۱۸ درصد. هرچه نرخ انتخابی بالاتر باشد، تعهدات سازمان تأمین اجتماعی کامل‌تر خواهد بود و مبلغ پرداختی هم افزایش می‌یابد.
برای مثال در سال ۱۴۰۴، اگر حداقل دستمزد ماهانه کارگران ۱۰ میلیون تومان (۱۰,۳۹۰,۹۶۸) در نظر گرفته شود:
- نرخ ۱۲٪ → حدود ۱,۲۸۸,۰۰۰ تومان در ماه
- نرخ ۱۴٪ → حدود ۱,۵۰۳,۰۰۰ تومان در ماه
- نرخ ۱۸٪ → حدود ۱,۹۳۲,۰۰۰ تومان در ماه.
با انتخاب دستمزد مبنای بالاتر، هزینه بیمه خویشفرما افزایش می‌یابد. نرخ بالاتر نیز پوشش‌های بیشتری مانند ازکارافتادگی و مستمری بازماندگان دارد.
هزینه بیمه اختیاری تأمین اجتماعی چقدر است؟
در بیمه اختیاری، نرخ حق بیمه ثابت و برابر با ۲۷ درصد دستمزد مبنا است. به این معنا که فرد بیمه‌شده هیچ انتخابی در تعیین درصد پرداخت ندارد و صرفاً موظف است همین نرخ را بر اساس حداقل دستمزد مصوب هر سال بپردازد.
به‌عنوان نمونه، در سال ۱۴۰۴، حداقل دستمزد کارگران حدود ۱۰ میلیون تومان (۱۰,۳۹۰,۹۶۸) است. هزینه بیمه اختیاری تأمین اجتماعی برای هر فرد حدود ۳,۴۷۸,۰۰۰ در ماه خواهد بود. این مبلغ نسبت به بیمه خویشفرما بالاتر است. در عوض تعهدات بیشتری مانند بازنشستگی، ازکارافتادگی و مستمری بازماندگان را به طور کامل شامل می‌شود.
هزینه بیمه آزاد بخشی از چالش‌های مالی در ایران است؛ چالش‌های منابع انسانی در ایران را بررسی کنید تا راهکارهای استراتژیک برای مدیریت بیمه را بیابید.
پیامدهای قطع یا تأخیر در پرداخت حق بیمه آزاد
پرداخت منظم حق بیمه آزاد اهمیت زیادی دارد. هرگونه تأخیر یا وقفه میتواند به طور مستقیم روی سابقه بیمه‌ای شما اثر بگذارد. اگر چند ماه حق بیمه پرداخت نشود، قرارداد بیمه ممکن است به حالت تعلیق یا حتی لغو کامل درآید. در این شرایط، شما برای ادامه بیمه باید دوباره به شعبه تأمین اجتماعی مراجعه و روند ثبت‌نام را از ابتدا طی کنید.
از سوی دیگر، دورههایی که پرداخت انجام نشده، در سوابق بیمه‌ای شما محاسبه نمیشوند. این وقفه میتواند باعث شود هنگام بازنشستگی، مجموع سال‌های پرداختی کمتر از حد لازم باشد یا میزان مستمری دریافتی کاهش پیدا کند. به همین دلیل، سازمان تأمین اجتماعی تأکید می‌کند بیمه‌شدگان آزاد حتی یک ماه هم در پرداخت حق بیمه کوتاهی نکنند تا سابقه‌شان پیوسته باقی بماند.
پرداخت بیمه آزاد میتواند بخشی از استراتژی حفظ کارکنان باشد؛ عوامل حفظ کارکنان در کسب‌وکارها را ببینید تا نقش بیمه در نگهداشت نیروی کار را درک کنید.
مقایسه کلی بیمه خویشفرما و اختیاری
برای اینکه انتخاب میان بیمه خویشفرما و بیمه اختیاری ساده‌تر شود، جدول زیر تفاوت‌های اصلی این دو نوع بیمه را به طور خلاصه نشان می‌دهد:
| ویژگی‌ها | بیمه خویشفرما | بیمه اختیاری |
| نرخ حق بیمه | قابل‌انتخاب (۱۲٪، ۱۴٪، ۱۸٪) | ثابت (۲۷٪) |
| سطح پوشش | محدودتر (در نرخهای پایین فقط بازنشستگی) | کامل (بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت) |
| شرایط ثبت‌نام | سخت‌تر (نیازمند مجوز یا پروانه شغلی) | ساده‌تر (فقط ۳۰ روز سابقه کافی است) |
| نوع قرارداد | یک‌ساله (امکان تغییر سریع شرایط) | سه‌ساله (ثبات بیشتر ولی انعطاف کمتر) |
| هزینه ماهانه (۱۴۰۴) | ارزان‌تر (تا ۲ میلیون تومان) | گران‌تر (حدود ۳.۵۰۰میلیون تومان) |
| مناسب برای | صاحبان مشاغل آزاد با درآمد محدود | افراد فاقد هرگونه بیمه فعال |
در این جدول می‌توانید جزئیات هزینه بیمه اختیاری تأمین اجتماعی و تفاوت آن با بیمه خویشفرما را به طور شفاف مشاهده کنید.
شرایط لازم برای بیمه آزاد چیست؟
برای ثبت‌نام بیمه تأمین اجتماعی آزاد، باید چند شرط اصلی را رعایت کنید. این شرایط بسته به نوع بیمه، یعنی اختیاری یا خویشفرما، کمی تفاوت دارد، اما اصول کلی مشابه است. آگاهی از این شرایط به شما کمک می‌کند پیش از مراجعه به شعبه یا ثبت‌نام اینترنتی مطمئن شوید واجد شرایط هستید. در ادامه، شرایط هرکدام از بیمه‌ها به تفکیک بررسی شده است:
شرایط بیمه اختیاری
- داشتن حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت بیمه در تأمین اجتماعی؛
- ارائه گواهی سلامت پزشکی برای اثبات توانایی کار و نبود بیماری‌های خاص؛
- نداشتن بدهی معوق به سازمان تأمین اجتماعی؛
- ثبت درخواست از طریق سامانه اینترنتی یا شعبه و امضای قرارداد سه‌ساله؛
- نداشتن بیمه فعال در سایر صندوق‌های بازنشستگی در زمان ثبت‌نام؛
- داشتن سن کمتر از ۵۰ سال در زمان ثبت‌نام (افراد بالای ۵۰ سال فقط در صورتی می‌توانند اقدام کنند که سابقه پرداخت کافی داشته باشند).
شرایط بیمه خویشفرما (صاحبان مشاغل آزاد)
- داشتن مجوز یا پروانه شغلی معتبر برای اثبات فعالیت اقتصادی؛
- انتخاب یکی از نرخهای ۱۲، ۱۴ یا ۱۸ درصد مطابق توان مالی؛
- تکمیل فرم‌های مربوط در شعبه تأمین اجتماعی و عقد قرارداد یک‌ساله؛
- توانایی پرداخت منظم حق بیمه در طول دوره قرارداد؛
- در برخی موارد، ارائه گواهی سلامت پزشکی (به‌ویژه برای نرخ ۱۸ درصد که شامل ازکارافتادگی می‌شود).
مدارک و مراحل ثبت‌نام بیمه آزاد
ثبت‌نام بیمه آزاد، چه در قالب بیمه اختیاری و چه خویشفرما، روندی مشابه دارد. پیش از آنکه، به سراغ محاسبه هزینه بیمه تأمین اجتماعی آزاد بروید، با مدارک لازم و مراحل آن آشنا شوید. مدارک اصلی عبارت‌اند از:
- اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه متقاضی؛
- دو قطعه عکس ۴×۳ جدید؛
- تکمیل فرم درخواست بیمه آزاد در شعبه یا سامانه اینترنتی؛
- برای بیمه خویشفرما: ارائه مدارک شغلی مانند پروانه کسب یا مجوز فعالیت؛
- در صورت لزوم، گواهی سلامت پزشکی از پزشک معتمد تأمین اجتماعی.
مراحل ثبت‌نام به‌طورکلی شامل این گام‌هاست:
- مراجعه به سامانه es.tamin.ir یا شعبه تأمین اجتماعی و ارائه مدارک.
- بررسی مدارک و شرایط توسط سازمان.
- عقد قرارداد (سه‌ساله برای بیمه اختیاری و یک‌ساله برای بیمه خویشفرما).
- پرداخت اولین حق بیمه و دریافت شماره بیمه‌نامه.
انجام این روند باعث می‌شود شما پس از طی چند روز کاری به طور رسمی، تحت پوشش بیمه آزاد قرار بگیرید.
محدودیت‌ها و استثنائات بیمه تأمین اجتماعی آزاد
بیمه تأمین اجتماعی آزاد برای شما پوشش‌هایی مهم مثل بازنشستگی، ازکارافتادگی و مستمری بازماندگان را فراهم می‌کند. بااین‌حال، همه خدمات بیمه اجباری را شامل نمیشود. آگاهی در این زمینه، به شما کمک می‌کند انتظارات واقع‌بینانه داشته باشید و غافلگیر نشوید. خدماتی که در بیمه آزاد ارائه نمیشوند:
- بیمه بیکاری: با قطع کار، مستمری بیکاری به شما تعلق نمی‌گیرد؛
- برخی تعهدات کوتاه‌مدت: بخشی از حمایت‌های درمانی و مالی موقت در دسترس نیست؛
- حوادث ناشی از کار: در مقایسه با بیمه اجباری، مسئولیتی برای کارفرما تعریف نشده است.
این محدودیت‌ها در هر دو نوع بیمه آزاد (خویشفرما و اختیاری) فارغ از میزان هزینه بیمه تأمین اجتماعی آزاد مشترک هستند.
بیمه آزاد چه خدمات درمانی را پوشش می‌دهد؟
با انتخاب بیمه آزاد، شما می‌توانید از خدمات درمانی سازمان تأمین اجتماعی بهره‌مند شوید. این پوشش به شما و افراد تحت تکفل اجازه می‌دهد به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی طرف قرارداد مراجعه کنید. همچنین، بخش مهمی از هزینه‌های درمانی مانند ویزیت، دارو، آزمایش و خدمات بیمارستانی را کاهش دهید.
البته باید توجه داشته باشید که بیمه آزاد تمام تعهدات بیمه اجباری را شامل نمیشود. برای مثال، کمکهزینه بارداری یا غرامت دستمزد ایام بیماری در این بیمه ارائه نمیشود. همچنین، در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، تعهدی مشابه بیمه اجباری کارگران وجود ندارد.
این محدودیت‌ها در هر دو نوع بیمه آزاد وجود دارد، اما هنگام بررسی شرایط یا برآورد هزینه بیمه تأمین اجتماعی خویشفرما باید آن‌ها را در نظر بگیرید تا دید واقع‌بینانه‌تری نسبت به انتخاب خود داشته باشید.
راه‌های استعلام و پرداخت حق بیمه
یکی از دغدغه‌های اصلی بیمه‌شدگان آزاد، آگاهی از وضعیت بدهی و اطمینان از ثبت منظم پرداخت‌هاست. سازمان تأمین اجتماعی روش‌های غیرحضوری متعددی ارائه کرده است تا شما هر زمان بتوانید وضعیت بیمه و پرداخت‌ها را به‌سادگی مدیریت کنید. روش‌های استعلام حق بیمه به شرح زیر هستند:
- سامانه:es.tamin.ir با ورود به حساب کاربری، می‌توانید سوابق و میزان بدهی بیمه خود را مشاهده کنید؛
- کدهای:USSD با شماره‌گیری *۴*۱۴۲۰# اطلاعات مختصر درباره وضعیت بیمه در اختیار شما قرار می‌گیرد؛
- اپلیکیشن تأمین اجتماعی: نسخه موبایلی این اپلیکیشن به شما امکان می‌دهد جزئیات بیمه را روی تلفن همراه بررسی کنید؛
- مرکز ارتباطات سازمان (۱۴۲۰): با تماس تلفنی نیز برخی خدمات استعلام به‌صورت غیرحضوری در دسترس است.
برای برنامه‌ریزی بهتر لازم است هزینه بیمه تأمین اجتماعی خویشفرما و هزینه بیمه اختیاری تأمین اجتماعی را دقیق برآورد کنید.
روش‌های پرداخت حق بیمه
پس از استعلام، شما می‌توانید حق بیمه آزاد را به‌صورت حضوری یا غیرحضوری پرداخت کنید. این تنوع روش‌ها کمک می‌کند در هر شرایطی امکان پرداخت داشته باشید. روش‌های پرداخت عبارت‌اند از:
- پرداخت اینترنتی در سامانه es.tamin.ir با استفاده از کارت‌های بانکی عضو شتاب؛
- پرداخت از طریق اپلیکیشن تأمین اجتماعی یا اپلیکیشن‌های بانکی طرف قرارداد؛
- پرداخت حضوری در بانک‌های طرف قرارداد برای زمانی که دسترسی آنلاین ندارید.
این ابزارها باعث شده‌اند روند پرداخت و پیگیری بیمه آزاد ساده‌تر شود و شما بتوانید استمرار بیمه خود را به‌آسانی مدیریت کنید.
آیا می‌توان نوع بیمه آزاد را عوض کرد؟
بله؛ اگر وضعیت شغلی یا مالی شما تغییر کند، می‌توانید نوع بیمه آزاد خود را از خویشفرما به اختیاری یا بالعکس تغییر دهید. برای این انتقال باید به شعب تأمین اجتماعی مراجعه و درخواست رسمی خود را ثبت کنید.
سپس سوابق، سابقه بیمه و شرایط پرداخت شما بررسی می‌شود و در صورت تأیید، نوع بیمه تغییر خواهد کرد. در این تغییر، تفاوت میان هزینه بیمه تأمین اجتماعی آزاد نیز در نظر گرفته می‌شود.
اتنسی، همراه مطمئن کارفرما در محاسبه حقوق و بیمه
اگر شما کارفرما هستید، دغدغه بیمه آزاد ندارید، اما مدیریت کارکنان، حضور و غیاب و بیمه آن‌ها اهمیت دارد. نرم‌افزار اتنسی برای همین هدف طراحی شده است. با اتنسی می‌توانید ورود و خروج کارکنان را به‌صورت دقیق ثبت کنید، محاسبه حقوق و بیمه را خودکار انجام دهید و گزارش‌های مدیریتی جامع دریافت کنید.
این نرم‌افزار به شما کمک می‌کند خطاهای انسانی کاهش یابد، فرایندها سریع‌تر پیش برود و همیشه تصویری شفاف از وضعیت منابع انسانی سازمان خود داشته باشید. در نتیجه، هم زمان شما آزادتر می‌شود و هم مدیریت مجموعه‌تان کارآمدتر خواهد بود.
از بیمه آزاد تا مدیریت سازمان
بیمه آزاد، فرصتی است تا شما بدون وابستگی به کارفرما، آینده بیمه‌ای خود را تضمین کنید. آگاهی از شرایط، و محدودیت‌ها و هزینه بیمه آزاد تأمین اجتماعی کمک می‌کند انتخابی آگاهانه داشته باشید. همچنین، برای بازنشستگی و امنیت مالی خود برنامه‌ریزی کنید.
مدیریت بیمه، حضور و غیاب و منابع انسانی کارکنان بدون ابزار مناسب، پیچیده و پرخطاست. اتنسی با ارائه راهکارهای هوشمند، این فرایندها را برای شما کارفرمایان و مدیرها، شفاف می‌سازد. همین حالا گام بردارید و آینده کاری سازمان را تضمین کنید.
4 پاسخ
آیا امکان دارد همزمان تحت پوشش بیمه اختیاری تأمین اجتماعی و یک بیمه مکمل درمانی هم باشم؟
بله، شما می‌توانید به طور همزمان علاوه بر بیمه اختیاری تأمین اجتماعی، از بیمه‌های درمانی مکمل نیز استفاده کنید. بیمه اختیاری خدمات پایه درمانی را ارائه می‌دهد؛ اما هزینه‌های پیشرفته پزشکی مثل جراحی‌های گران‌قیمت یا خدمات بیمارستان‌های خصوصی را پوشش نمیدهد. به همین دلیل، اگر استطاعت مالی دارید، توصیه می‌کنیم یک بیمه تکمیلی خصوصی نیز تهیه کنید تا خیال‌تان بابت درمان کامل راحت‌تر باشد. برخی شرکت‌ها خدمات مکمل را برای بیمه‌شدگان اختیاری نیز ارائه می‌دهند.
سلام، برای کسی که تا حالا هیچ سابقه بیمه‌ای نداره، کدوم نوع بیمه آزاد مناسب‌تره؟ خویشفرما یا اختیاری؟
سلام دوست عزیز و ممنون بابت سوال خوبتون. اگر تا الان هیچ سابقه بیمه‌ای نداشتید، باید بدونید که برای انتخاب بیمه اختیاری، شما نیاز به حداقل ۳۰ روز سابقه قبلی دارید. پس در شرایط فعلی، گزینه شما فقط بیمه خویشفرما هست. با داشتن پروانه کسب یا مجوز فعالیت، می‌تونید ثبت‌نام کنید و سابقه بیمه‌ای‌تون رو از همین حالا بسازید. بعد از مدتی که سابقه کسب کردید، اگر خواستید می‌تونید به بیمه اختیاری هم تغییر بدید. اما حرکت اول برای تازه‌واردها معمولاً از مسیر بیمه خویشفرما شروع می‌شه.