آیا شما هم به آینده بازنشستگی خود فکر کرده‌اید؟ با اجرای قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی، سن و سابقه بازنشستگی دیگر مثل قبل نیست. این تغییرات مستقیم روی آینده مالی شما اثر می‌گذارد. در این مطلب از اتنسی، صفر تا صد قانون تازه را به‌زبان ساده مرور می‌کنیم.
تاریخچه اصلاحات بازنشستگی
بازنشستگی در ایران سال‌ها بر پایه قوانینی قدیمی انجام می‌شد. به‌طور معمول، مردان با ۶۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه بازنشسته می‌شدند. زنان نیز با ۵۵ سال سن و همین میزان سابقه امکان بازنشستگی داشتند.
این شرایط در ظاهر عادلانه به نظر می‌رسید؛ اما با گذشت زمان مشکلات جدی برای صندوق‌های بازنشستگی ایجاد کرد. افزایش جمعیت سالمند، طولانی‌تر شدن عمر بازنشستگان و کاهش منابع مالی، تامین مستمری پایدار را به چالش کشید.
به همین دلیل، اصلاح قوانین سن بازنشستگی در ایران به یک ضرورت تبدیل شد. این موضوع در برنامه هفتم توسعه کشور به‌طور جدی مطرح و در نهایت به تصویب قانون جدید بازنشستگی منجر شد؛ قانونی که آینده شما را به‌طور مستقیم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
برای مشخص شدن سن بازنشستگی، حضور و غیاب باید به طور دقیق و بر اساس قانون کار انجام شود. برای درک الزامات، به حضور و غیاب در قانون کار (آپدیت ۱۴۰۴) مراجعه کنید تا قوانین روزانه را بررسی نمایید.
تغییرات اصلی در قانون بازنشستگی
قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی، مهم‌ترین اصلاحات چند دهه اخیر را در سن، سابقه و شرایط بازنشستگی ایجاد کرده است. این تغییرات هم برای بیمه‌شدگان فعلی و هم برای نسل‌های آینده اثرگذار است. شناخت آن‌ها برای برنامه‌ریزی درست مالی و شغلی ضروری خواهد بود. در ادامه، این تغییرات بررسی شده‌اند.
افزایش سن بازنشستگی تامین اجتماهی
طبق قانون جدید، سن بازنشستگی در ایران برای مردان از ۶۰ سال به ۶۲ سال افزایش یافته است. در مقابل، این سن در زنان همچنان ۵۵ سال باقی مانده و تغییری نکرده است. این تغییر به‌منظور کاهش فشار مالی صندوق‌ها و هماهنگ‌سازی بیشتر با استانداردهای بین‌المللی انجام شده است.
تغییر در سابقه بیمه
قانون جدید حداقل و حداکثر سابقه مورد نیاز برای بازنشستگی را تغییر داده است:
- حداقل سابقه لازم برای بازنشستگی، طبق بخشنامه نهایی، برای مردان و زنان ۱۵ سال تعیین شده است.
- حداکثر سابقه برای بازنشستگی کامل، برای مردان ۳۵ سال و برای زنان ۳۰ سال در نظر گرفته شده است.
این تغییرات به شما امکان می‌دهد حتی با سابقه کمتر از ۳۰ سال بازنشسته شوید. در این صورت، مستمری شما متناسب با سابقه کمتر محاسبه خواهد شد.
پلکانی شدن سنوات
اگر سابقه بیمه شما تا تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۳ کمتر از ۲۸ سال باشد، قانون جدید سنوات اضافی را به‌صورت پلکانی برایتان در نظر می‌گیرد:
- ۲۵ تا ۲۸ سال سابقه: به‌ازای هر سال کسری، ۲ ماه سنوات اضافه می‌شود.
- ۲۰ تا ۲۵ سال سابقه: به‌ازای هر سال کسری، ۳ ماه سنوات اضافه می‌شود.
- ۱۵ تا ۲۰ سال سابقه: به‌ازای هر سال کسری، ۴ ماه سنوات اضافه خواهد شد.
- کمتر از ۱۵ سال سابقه: به‌طور ثابت ۵ سال به سنوات شما افزوده می‌شود.
اگر بیش‌از ۲۸ سال سابقه تا تاریخ یادشده داشته باشید، مشمول این افزایش پلکانی نمی‌شوید و شرایط قبلی برایتان برقرار است.
جدول مقایسه‌ای قانون قدیم و جدید بازنشستگی
برای درک بهتر تفاوت‌های قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی با قانون قدیم، جدول زیر به‌طور خلاصه تغییرات اصلی را کنار هم نشان می‌دهد. با یک نگاه می‌توانید ببینید چه چیزهایی تغییر کرده، چه مواردی ثابت مانده و کدام گروه‌ها استثنا دارند.
| مورد مقایسه | قانون قدیم | قانون جدید | توضیحات و استثناها |
| سن بازنشستگی مردان | ۶۰ سال | ۶۲ سال | افزایش ۲ ساله برای کاهش فشار مالی صندوق‌ها |
| سن بازنشستگی زنان | ۵۵ سال | ۵۵ سال | بدون تغییر |
| حداقل سابقه مردان | ۱۰ سال برای مستمری حداقلی | ۱۵ سال | امکان بازنشستگی با مستمری کمتر از کامل |
| حداقل سابقه زنان | ۱۰ سال برای مستمری حداقلی | ۱۵ سال | طبق بخشنامه نهایی |
| حداکثر سابقه مردان | ۳۰ سال | ۳۵ سال | بازنشستگی کامل با ۳۵ سال سابقه |
| حداکثر سابقه زنان | ۳۰ سال | ۳۰ سال | بدون تغییر |
| پلکانی شدن سنوات | وجود نداشت | اضافه شدن سنوات بر اساس جدول ۱۵ تا ۲۸ سال | تا ۵ سال ثابت برای سابقه کمتر از ۱۵ سال |
| مشاغل سخت و زیان‌آور | ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب، بدون شرط سن | همان شرایط | بدون تغییر |
| افراد با سابقه ≥ ۲۸ سال تا ۳ مرداد ۱۴۰۳ | مشمول قانون قدیم | مشمول قانون قدیم | افزایش سنوات شامل این افراد نمی‌شود |
| بازنشستگی با ۳۵ سال سابقه | پیش‌بینی نشده بود | امکان‌پذیر | بدون شرط سن، درباره زنان نیازمند ابلاغ رسمی |
نحوه محاسبه مستمری بازنشستگی
مستمری بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی بر اساس میانگین دستمزد مشمول کسر حق‌بیمه در دو سال آخر اشتغال محاسبه می‌شود. اگر در این دوره حقوق شما افزایش زیادی داشته باشد، تاثیر مستقیم روی مستمری دریافتی خواهد گذاشت.
طبق ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی، مستمری بازنشستگی نباید کمتر از حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار باشد. اگر میانگین دستمزد کمتر از حداقل حقوق ثبت شود، تامین اجتماعی موظف است مستمری را تا حداقل افزایش دهد.
اگر سابقه بیمه‌پردازی شما کمتر از سقف کامل باشد، مستمری براساس سنوات پرداختی متناسب‌سازی می‌شود. در نتیجه، میزان مستمری دریافتی شما کمتر از مستمری کامل خواهد بود.
برای تخمین حقوق بازنشستگی، ابتدا حقوق پایه را محاسبه کنید؛ محاسبه حقوق و دستمزد با نرم‌افزار حضور و غیاب + جدول حقوق ۱۴۰۴ می‌تواند کمک کند تا تأثیر سابقه بر حقوق آینده را ببینید.
بازنشستگی پیش از موعد (غیر از مشاغل سخت)
علاوه‌بر استثناهای کلی که در قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی گفته شد، برخی گروه‌ها نیز از امکان بازنشستگی پیش‌از موعد برخوردارند:
- زنان شاغل مشمول قانون کار: اگر شما ۲۰ سال سابقه پرداخت حق‌بیمه داشته باشید و به سن ۴۲ سالگی برسید، می‌توانید با دریافت مستمری نسبی (۲۰ روز حقوق در برابر هر سال سابقه) بازنشسته شوید.
- ایثارگران، جانبازان و خانواده شهدا: این گروه همچنان از قوانین و تسهیلات خاص خود استفاده می‌کنند و تغییرات اخیر شامل محدودیت‌های آنان نمی‌شود.
- افراد دارای معلولیت یا بیماری خاص: بسته به نوع و شدت بیماری یا ناتوانی، امکان بازنشستگی زودتر با شرایط ویژه وجود دارد. این امر نیازمند تایید کمیسیون‌های پزشکی تامین اجتماعی است.
این استثناها به شما کمک می‌کند در صورتی که شرایط ویژه دارید، بدون انتظار، از مزایای مستمری بهره‌مند شوید.
تکلیف افراد با سابقه کمتر از ۱۵ سال
در قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی، حداقل سابقه لازم برای بازنشستگی ۱۵ سال تعیین شده است. بنابراین، اگر کمتر از این مقدار سابقه بیمه دارید، به‌طور مستقیم شرایط بازنشستگی را نخواهید داشت. با این حال چند راه‌حل برایتان وجود دارد:
- ادامه بیمه‌پردازی: شما می‌توانید بیمه اختیاری یا سایر روش‌های پوشش بیمه‌ای را انتخاب کنید تا سابقه خود را به ۱۵ سال برسانید.
- خرید سوابق: در برخی موارد امکان خرید سنوات گذشته (مثلا دوران سربازی یا مرخصی بدون حقوق) وجود دارد که می‌تواند به تکمیل سابقه شما کمک کند.
- بازنشستگی ناقص: در صورت رسیدن به سن قانونی (۶۲ سال برای مردان و ۵۵ سال برای زنان) و داشتن سابقه کمتر از ۱۵ سال، به‌طور عادی بازنشستگی امکان‌پذیر نیست. تنها راه این است که سابقه خود را افزایش دهید تا حداقل نصاب قانونی را کامل کنید.
اگر سابقه شما کمتر از ۱۵ سال است، باید از همین حالا برای تکمیل آن برنامه‌ریزی کنید. در غیر این صورت، در آینده ممکن است با مشکل جدی برای دریافت بازنشستگی مواجه شوید.
سابقه بیکاری بر سن بازنشستگی تأثیر می‌گذارد؛ حضور و غیاب در بیمه بیکاری را مطالعه کنید تا بهترین روش‌های ثبت برای حفظ سابقه را یاد بگیرید.
پیامدها و تاثیرات قانون جدید
قانون جدید سن بازنشستگی در ایران فقط سن و سابقه را تغییر نمی‌دهد، بلکه پیامدهای مهمی برای زندگی شغلی و مالی شما دارد. این اصلاحات بر برنامه‌ریزی فردی، میزان مستمری، آینده صندوق‌ها و عدالت بین نسلی تأثیر مستقیم می‌گذارد. در ادامه، مهم‌ترین پیامدها آورده شده است.
۱. تاثیر بر برنامه‌ریزی فردی
با افزایش سن و سابقه موردنیاز، شما باید مدت بیشتری در بازار کار بمانید. این تغییر ممکن است برنامه‌ریزی شما برای بازنشستگی زودهنگام را تغییر دهد.
۲. تغییر در میزان مستمری
اگر سابقه بیمه شما کمتر از حد نصاب کامل باشد، مستمری کمتری دریافت می‌کنید. بنابراین لازم است سال‌های بیشتری بیمه‌پردازی کنید تا از مزایای کامل بهره‌مند شوید.
۳. فشار کمتر بر صندوق‌ها
این قانون برای ایجاد تعادل مالی در صندوق‌ها تدوین شده است. در نتیجه، منابع پایدارتر می‌شوند و پرداخت حقوق بازنشستگی شما در آینده مطمئن‌تر خواهد بود.
۴. چالش عدالت بین نسلی
شاید احساس کنید شرایط جدید سخت‌تر از گذشته است. در حالی‌که، در بلندمدت این تغییرات به نفع نسل‌های آینده هم خواهد بود، چون صندوق‌ها توانایی بیشتری برای پرداخت مستمری پیدا می‌کنند.
۵. مزایای ویژه برای گروه‌های خاص
اگر در مشاغل سخت یا زیان‌آور هستید، همچنان امکان بازنشستگی زودتر بدون شرط سنی برایتان وجود دارد. همچنین داشتن ۳۵ سال سابقه، حتی بدون توجه به سن، راهی برای بازنشستگی سریع‌تر خواهد بود.
اگر به سن بازنشستگی نزدیک هستید و سابقه ناقص دارید، بیمه آزاد یکی از گزینه‌ها است؛ هزینه بیمه تأمین اجتماعی آزاد را بررسی کنید تا محاسبات دقیق را ببینید.
از بازنشستگی فردی تا مدیریت سازمان
قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی، مسیر شما برای آینده مالی مطمئن را روشن‌تر می‌کند. شناخت شرایط، سابقه و استثناها به شما کمک می‌کند آگاهانه تصمیم بگیرید و برای دوران بازنشستگی آماده شوید.
در سوی دیگر، مدیریت منابع انسانی، حضور و غیاب و بیمه کارکنان بدون ابزار مناسب، فرآیندی زمان‌بر و خطاپذیر است. اتنسی با راهکارهای هوشمند خود، این مسیر را ساده و شفاف می‌سازد. اگر کارفرما هستید، همین امروز اقدام کنید و آینده کاری سازمان‌تان را مطمئن‌تر بسازید.
