مدیریت منابع انسانی فرایندی حیاتی شامل تجزیه و تحلیل شغل، جذب، استخدام و سایر اقدامات کلیدی است که نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت سازمان دارد. برای رسیدن به این هدف، مطالعه این مقاله از نرم افزار حضور و غیاب اتنسی را از دست ندهید.
تعریف مدیریت منابع انسانی
به زبان ساده، مدیریت منابع انسانی فرآیندی جامع شامل تجزیه و تحلیل شغل، جذب و استخدام، گزینش، اداره امور کارکنان، آموزش، توانمندسازی، مدیریت عملکرد، انگیزش، جبران خدمات، و ایجاد محیط کاری سالم به‌منظور حداکثرسازی بهرهوری است. در شرکت‌های ایرانی، این فرآیند غالباً با چالش‌هایی مانند ساختارهای سنتی یا کمبود سیستم‌های یکپارچه روبروست.
بخش منابع انسانی دانش، ابزار، آموزش، مشاوره حقوقی و مدیریت استعدادها را ارائه می‌دهد که برای پایداری و رشد شرکت حیاتی است. بهینه‌سازی عملکرد سازمان از طریق مدیریت اثربخش منابع انسانی محقق میشود.
این فرآیند چهارچوب مدیریتی کلاسیک (برنامهریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل) را دنبال می‌کند. استخدام نیروهای شایسته و نظارت بر اجرای قوانین، پلی مستحکم برای تحقق اهداف فردی، سازمانی و ملی ایجاد می‌کند.
تعاریف مدیریت انسانی از نگاه های مختلف
- مدیریت منابع انسانی معطوف به سیاست ها، اقدامات و سیستم هایی است که رفتار، طرز فکر و عملکرد کارکنان را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
- مدیریت منابع انسانی عبارتست از رویکردی استراتژیک به جذب، توسعه، مدیریت، ایجاد انگیزه و دست‌یابی به تعهد منابع کلیدی سازمان؛ یعنی افرادی که در آن یا برای آن کار میکنند.
- مدیریت منابع انسانی فرایندی شامل چهار وظیفه جذب، توسعه، ایجاد انگیزش و نگهداشت منابع انسانی است.
- مدیریت منابع انسانی یعنی مدیریت کارکنان سازمان
- مقصود از مدیریت منابع انسانی سیاستها و اقدامات مورد نیاز برای اجرای بخشی از وظیفه مدیریت است که با جنبه‌هایی از فعالیت کارکنان بستگی دارد، به ویژه برای کارمندیابی، آموزش دادن به کارکنان، ارزیابی عملکرد، دادن پاداش و ایجاد محیطی سالم و منصفانه برای کارکنان سازمان.
سیاستها و اقدامات مدیریت منابع انسانی
جدول زیر مهمترین اقدامات HRM را دسته‌بندی می‌کند:
| دسته اقدامات | نمونه فعالیت‌ها |
|---|---|
| تامین نیرو | تجزیه و تحلیل شغل، برنامهریزی نیروی انسانی، جذب، گزینش |
| توسعه و آموزش | توجیه کارکنان جدید، آموزش، توسعه نیروی انسانی |
| جبران خدمات | مدیریت حقوق و دستمزد، مدیریت مرخصی‌ها، مزایا و انگیزش، مدیریت مرخصی کارکنان |
| ارزیابی و روابط | ارزیابی عملکرد، برقراری ارتباط، تعهدسازي، تهیه گزارشات، تهیه گزارش منابع انسانی |
| پشتیبانی و امنیت | ایجاد محیط کاری سالم، تضمین امنیت (جسمی و روانی) |
اهمیت مدیریت منابع انسانی چیست؟
هیچ محصول یا خدمتی بدون نیروی انسانی متخصص خلق نمی‌شود. منابع انسانی ستون فقرات هر سازمانی هستند. در فضای رقابتی ایران، جذب و نگهداشت نیروهای ماهر و متعهد، تفاوت بین پیشرفت و رکود است. آمارها نشان می‌دهد بیش از ۷۸% شرکت‌های ایرانی با چالش جذب نیروی متخصص مواجه‌اند و حدود ۶۵% از نرخ بالای ترک خدمت کارکنان کلیدی رنج می‌برند (منبع: گزارش سالانه سلامت سازمانی ایران، ۱۴۰۳). مدیریت منابع انسانی سازوکاری استراتژیک برای تبدیل سازمان به رقابت‌پذیر و قدرتمند است.
هدف مدیریت منابع انسانی چیست؟
هدف نهایی، طراحی مشاغل معنادار، جذب بهترین استعدادها (از طریق شرح شغل و شرایط احراز شفاف) و نگهداشت آنها با استراتژی‌های مدیریت استعداد است. ارزیابی دقیق داوطلبان و آموزش هدفمند آنها، سنگ بنای این هدف است. در شرکت‌های ایرانی، توجه به “معناداری شغل” و “توسعه مهارتها” از عوامل کلیدی افزایش تعهد محسوب میشود.
ارزیابی مستمر عملکرد تضمین می‌کند کارکنان همسو با استانداردهای سازمانی حرکت میکنند. تامین سلامت روحی و مالی کارکنان نه‌تنها رضایت شغلی و بهرهوری را افزایش می‌دهد، بلکه از بروز تنش‌های مخرب سازمانی جلوگیری می‌کند. مطالعات داخلی نشان می‌دهد شرکت‌هایی که برنامه‌های رفاهی و سلامت روان دارند، بهطور متوسط ۳۰% بهرهوری بالاتر و ۴۵% نرخ ترک خدمت کمتری را تجربه میکنند.
اهداف اساسی مدیریت منابع انسانی حصول نتایج مطلوب از تلاش‌های جمعی کارکنان سازمان است که میتوان به صورت زیر آن را بیان نمود:
-
تامین نیروی انسانی کارآمد با حداقل هزینه
-
پرورش استعدادها و مهارتها متناسب با نیازهای آینده سازمان
-
نگهداشت نیروهای لایق و تقویت همبستگی سازمانی
-
تامین نیازهای مادی و معنوی و ایجاد همسویی بین اهداف فردی و سازمانی
واحد مدیریت منابع انسانی قرار است کمک کند تا سازمان، در افق زمانی بلند مدت، با کمترین هزینه، حداکثر کارایی را از کارکنان برای حرکت در راستای اهداف استراتژیک سازمان، کسب نماید.
وظایف مدیریت منابع انسانی
مدیر منابع انسانی مسئول تدوین و طراحی سیاستهای منابع انسانی مطابق با قوانین کار است و کلیه فعالیت‌های مربوط به منابع انسانی را از استخدام تا اخراج کارمندان در یک سازمان مشاهده می‌کند.
مدیر منابع انسانی مسئول نظارت بر فعالیت‌ها و سیاستهای منابع انسانی با توجه به جهت سطح اجرایی است. آنها کارکنان منابع انسانی را همانند کارمندان، پاداش، ارزیابی و تامین مزایای کارکنان، ارائه آموزش و توسعه، ایمنی و رفاه کارکنان، حفظ روابط کاری سالم، تهیه دفترچه راهنمای کارمندان و حفظ سوابق استخدام طبق قوانین استخدام مشاهده میکنند.
موارد زیر، بخشی از وظایف کلیدی واحد مدیریت منابع انسانی (HR) است:
-
جذب و انتخاب کارمندان جدید
-
رسیدگی به دغدغه‌های کارکنان و تقویت سرمایه اجتماعی سازمان
-
ایجاد امنیت شغلی برای نیروهای توانمند
-
طراحی و اجرای سیستم ارزیابی عملکرد
-
تفسیر قوانین کار و آیین‌نامه‌های داخلی
-
مدیریت فرایند خروج کارکنان
-
استقرار سیستم‌های اطلاعاتی HR
-
پشتیبانی از مدیریت استراتژیک منابع انسانی
-
شناسایی، پالایش و تقویت فرهنگ سازمانی
-
ادغام کارکنان جدید با فرهنگ سازمانی
-
طراحی شغل و ارزیابی مشاغل
-
طراحی نظام حقوق و دستمزد منصفانه و رقابتی
-
برنامهریزی مسیر پیشرفت شغلی
-
افزایش و حفظ انگیزه از طریق شناخت و قدردانی
اصول مدیریت منابع انسانی چیست؟
در ادامه اصول مدیریت منابع انسانی را مطرح می کنم که به نظر من برای هر مدیری حیاتی و از اولویت هاست.
-
خلق محیط کاری سالم و حمایت‌گر
-
احترام بی‌قید و شرط به کارمندان
-
شفاف سازی وظایف را در اولویت کارهایتان قرار دهید؛
-
توانمندسازی و تفویض اختیار مسئولانه
-
محاسبه حقوق و دستمزد با نرم افزار حضور و غیاب و سایر ابزارهای نوین که اعتماد کارکنان را در پرداخت منصفانه حقوق جلب می‌کند؛
- تعریف استانداردهای عملکردی شفاف
- ارزیابی منصفانه و مستمر عملکرد
- ارائه بازخورد سازنده و زمان‌مند
- از بین بردن هرگونه احساس ناامنی
- توسعه مستمر مهارتهای تیم
مهارت های مدیر منابع انسانی
به طور کلی مهارتهای مدیر منابع انسانی شامل موضوعات زیر میشود:
- مهارت های تصمیم گیری: برای انتخاب بهترین سیاست ها، روش ها و افراد در بخش منابع انسانی؛
- مهارت مدیریتی و سازماندهی: برای نظارت بر عملکرد کارشناسان و فرآیندهای بخش منابع انسانی و هماهنگی آنها؛
- توان ارتباطی مناسب و روابط عمومی خوب: برای ایجاد ارتباط مناسب با مدیران و کارکنان سازمان یا شرکت؛
- توانایی کار تیمی: برای انجام وظایف بخش منابع انسانی، کارشناسان این بخش باید همکاری نزدیکی با بخش های مختلف داشته و به صورت گروهی و تیمی فعالیت کنند؛
- توجه به جزئیات: متخصصان بخش منابع انسانی کار حساسی را در سازمان یا شرکت برعهده دارند. آنها باید در انجام وظایف خود اعم از کلیه فرآیند استخدام، ارزیابی عملکرد و… به همه موارد و جزئیات موجود توجه کنند.
کلام آخر
پیاده‌سازی اثربخش تکنیک‌های مدیریت منابع انسانی کلید طلایی رضایت کارکنان و شتاب‌دهی به تحقق اهداف سازمانی است. اگر منابع یا تخصص کافی برای استقرار کامل این چرخه را در سازمان خود ندارید، نگران نباشید. کانون‌های ارزیابی و توسعه متعددی با تجربه در بازار ایران وجود دارند که می‌توانند با ارائه راهکارهای بومی و کاربردی، نیازهای حیاتی بخش منابع انسانی سازمان شما را بهطور حرفه‌ای برآورده کنند. استفاده از ابزارهای دقیق مانند نرم‌افزار حضور و غیاب اتنسی نیز گامی مهم در مسیر حرفه‌ای‌سازی این فرآیندهاست.
2 پاسخ
آیا شرکت‌های کوچک و متوسط هم به واحد منابع انسانی حرفه‌ای نیاز دارن یا فقط سازمان‌های بزرگ باید نگران این موضوع باشن؟
پرسش شما دغدغه‌ی بسیاری از مدیران کسب‌وکارهای کوچک است. حقیقت اینه که حتی شرکت‌های کوچک هم به فرآیندهای مدیریت منابع انسانی نیاز دارن، فقط در مقیاسی ساده‌تر. مثلا میشه از مشاور بیرونی HR یا حتی یک نیروی کارآزموده به‌صورت پاره‌وقت استفاده کرد. بدون ساختار مشخص منابع انسانی، ریسک استخدام‌های اشتباه، تعارضات داخلی و ترک خدمت بالا زیاد میشه. مدیریت درست منابع انسانی تو SMEها در نهایت باعث کاهش هزینه‌های فرصت و رشد پایدار میشه.